Case: Energiehub Schiphol Trade Park
Deze case is aangedragen door Stichting Kennisalliantie Bedrijventerreinen Nederland (SKBN). In de SKBN-publicatie Virtuele energy hub op Schiphol Trade Park vind je nog meer informatie over de energiehub en de betrokken partijen.
De energiehub op Schiphol Trade Park is een collectief energiesysteem waarin bedrijven samen gebruikmaken van de beschikbare stroomcapaciteit. Met een virtueel net dat slim wordt aangestuurd kunnen vijftien bedrijven gebruikmaken van het gecontracteerde vermogen van vier bedrijven.
De overige bedrijven hebben geen eigen transportcontract, maar krijgen via het virtuele net toegang tot stroom. Door deze slimme samenwerking is op het bedrijventerrein ondanks netcongestie een toekomstbestendig energiesysteem gerealiseerd.
Het ontstaan van Energiehub Schiphol Trade Park
Toen in 2020 de eerste bedrijven zich wilden vestigen op het terrein, bleek het stroomnet in de regio overbelast. Netbeheerder Liander kon geen nieuwe aansluitingen meer realiseren. Voor de nieuw te vestigen bedrijven was er dus een heel urgent probleem.
In plaats van te wachten op uitbreiding van de infrastructuur, besloot gebiedsontwikkelaar Schiphol Area Development Company (SADC) het heft in eigen handen te nemen en samen met bedrijven en partners een alternatief te ontwikkelen. Ook netbeheerder Liander was hier nauw bij betrokken. Dit leidde tot de ontwikkeling van het virtuele net, waarbij bedrijven met en zonder transportcapaciteit elkaar ondersteunen.
In 2022 werd het virtuele net gelanceerd met zes bedrijven, waarvan er vier een gecontracteerd vermogen bij de netbeheerder hadden. Inmiddels zijn er vijftien bedrijven aangesloten: vier met en elf zonder transportcapaciteit. De bedrijven zonder transportcapaciteit mogen gebruikmaken van de ongebruikte ruimte van de vier bedrijven met transportcapaciteit. Deze vier bedrijven ondervinden hier dus geen nadeel van. Bovendien helpen ze hun buren en dragen ze bij aan verduurzaming, omdat gasverbruik van gasgeneratoren flink daalt.
Wat houdt een virtueel net in?
Het virtuele net is een digitale oplossing die inzicht geeft in de ongebruikte capaciteit op het stroomnet. Veel bedrijven reserveren meer vermogen dan ze daadwerkelijk gebruiken, bijvoorbeeld om pieken op te vangen. Deze ‘vrije ruimte’ blijft normaal gesproken onbenut. Op Schiphol Trade Park wordt deze capaciteit slim verdeeld via software en een dashboard dat real-time het verbruik monitort.
Het systeem zorgt ervoor dat de gezamenlijke belasting van het net binnen de grenzen blijft. De bedrijven die al een gecontracteerd vermogen hadden, hebben altijd toegang tot deze capaciteit. Bedrijven zonder eigen transportcontract hebben batterijen of generatoren als back-up voor piekmomenten waar zij de vrije ruimte dus niet kunnen gebruiken. In eerste instantie werd gedacht dat deze voorzieningen tot 30% van de tijd nodig zouden zijn, maar in de praktijk bleek dit slechts 10% te zijn. In 2023 was er zelfs 95% van de tijd voldoende capaciteit beschikbaar.
Een extra voordeel van het virtuele net is dat zonnepanelen beter benut kunnen worden. Nadat er in 2020 al sprake was van afnamecongestie, gold dit vanaf 2022 ook voor het terugleveren van stroom. Nieuwe bedrijven leggen hun daken vaak vol met zonnepanelen, maar mogen de opgewekte stroom alleen zelf gebruiken. De teveel opgewekte energie mag van de netbeheerder niet teruggeleverd worden aan het net, terwijl de buurman dit direct zou kunnen gebruiken. Hiervoor geldt ook dat de transportschaarste niet de hele dag een probleem is. De zon schijnt immers niet altijd even fel. Het virtuele net zorgt ervoor dat de opwek alleen op de echte piekmomenten beperkt wordt, waardoor er nu veel meer duurzaam opgewekte stroom gebruikt kan worden.
Via de energiecoöperatie worden de vergoedingen verrekend voor de benutte ‘vrije ruimte’ en de energiecoöperatie heeft een balanceringsovereenkomst gesloten met de netbeheerder waarin de technische afspraken zijn vastgelegd.
In deze video vind je meer uitleg over het virtuele net
Energiecoöperatie
De bedrijven zijn verenigd in energiecoöperatie STP of ECOS. Dat is een organisatie zonder winstoogmerk waarin alle deelnemers gelijk zijn, ongeacht grootte of sector. Gebiedsontwikkelaar SADC is de neutrale regisseur in deze samenwerking, wat essentieel bleek voor het succes. De open en transparante samenwerking heeft namelijk geleid tot een systeem dat niet alleen het capaciteitsprobleem oplost, maar ook een platform biedt voor bredere verduurzaming.
Wat zijn de belangrijkste lessen?
SKBN beschrijft een viertal inzichten uit de ontwikkeling van deze energiehub:
- Samenwerking is de sleutel
Techniek alleen is niet genoeg. Vertrouwen, transparantie en een gedeelde visie zijn cruciaal om een collectief energiesysteem te laten werken. - Een neutrale regisseur is onmisbaar
SADC speelde een verbindende rol tussen bedrijven, netbeheerder en technologiepartners. Zonder deze sturing zou het lastig geweest zijn om tot gezamenlijke afspraken te komen. - Slim gebruik van bestaande capaciteit
Door inzicht te krijgen in het daadwerkelijke verbruik en de vrije ruimte op het net, kunnen bedrijven veel efficiënter omgaan met energie. Dit voorkomt verspilling en maakt groei mogelijk zonder extra infrastructuur. - Wetgeving moet mee veranderen
De huidige regelgeving sluit nog niet volledig aan bij deze innovatieve aanpak. Er is behoefte aan juridische kaders die energie delen en groepscontracten mogelijk maken.
De energiehub op Schiphol Trade Park bewijst dat netcongestie niet het einde hoeft te betekenen voor duurzame groei. Door slim gebruik te maken van bestaande capaciteit en collectief te denken, is een robuust en toekomstgericht energiesysteem ontstaan.
Beeld: SADC, The Flying Dutchmen
