Case Boekelermeer: Energiehub als motor voor stedelijke transformatie
- Locatie: Boekelermeer Haven, Alkmaar
- Aantal bedrijven: 6
- Soort contract: Groeps-CBC
- Status: operationeel sinds 1 november 2025
In het Alkmaarse havengebied Boekelermeer is een energiehub gerealiseerd die niet alleen een antwoord geeft op netcongestie, maar ook een sleutelrol speelt in de stedelijke ontwikkeling van Alkmaar. Dankzij de energiehub kunnen bedrijven verplaatsen naar het havengebied. Zo komt er in de stad ruimte vrij voor woningen. Een collectieve batterij en een slim aangestuurd collectief systeem zorgen ervoor dat zes bedrijven zich hier kunnen gaan vestigen.
Wij spraken met Cees Groot van gemeente Alkmaar, Peter van Schaik van de Energiecoöperatie Boekelermeer Haven en Jorn Bijl van Emmett Green over het proces dat zij samen doorlopen. Zij vertellen over hoe de energiehub tot stand kwam, met alle organisatorische, financiële, juridische en technische vraagstukken die daarbij spelen.
Hun verhaal laat zien hoe belangrijk de inzet van de gemeente, concrete actie en een breed gedragen intentieovereenkomst zijn om plannen echt van de grond te krijgen.
Aanleiding: woningbouw geblokkeerd door netcongestie
De energiehub Boekelermeer is ontstaan uit een urgente behoefte: de gemeente Alkmaar wilde bedrijven uit de binnenstad verplaatsen om ruimte te maken voor woningbouw. Maar door netcongestie konden de nieuwe kavels op bedrijventerrein Boekelermeer Haven pas in 2035 op het net worden aangesloten. “Zolang die bedrijven niet verplaatst kunnen worden, houdt dat de ontwikkeling van duizenden woningen tegen”, vertelt Peter van Schaik, voormalig projectleider en nu bestuurslid van de energiecoöperatie.
Ontstaan: van privaat net naar collectieve pilot
Vanuit deze urgente aanleiding ging de gemeente Alkmaar op zoek naar een oplossing. De gemeente was vanaf het begin actief initiatiefnemer en trekker van het project. Zij betrok Emmett Green als technisch adviesbureau en samen ontwikkelden zij een plan voor een privaat net achter een bestaande aansluiting, inclusief batterij. Ook zorgden ze voor een subsidie van 1,1 miljoen euro uit het Horizon Europe-programma, binnen het REFORMERS-project.
Het plan was al ver uitgedacht, toen er toch nog een alternatief bleek te zijn. “We hadden de aanbesteding van het private net al lopen, toen netbeheerder Liander ons aanbood om mee te doen aan een pilot project met een groepscapaciteitsbeperkendcontract (Groeps-CBC). “We moesten dus snel uitzoeken of de beoogde situatie van het private net ook via een groepscontract op het publieke net gerealiseerd kon worden”, vertelt Cees Groot van de gemeente Alkmaar. Dit bleek mogelijk.
Hoe werkt de energiehub?
Een bijzonder kenmerk van deze energiehub is dat deze wordt ontwikkeld op een nieuw bedrijventerrein. In dit deel van Boekelermeer Haven zijn nog geen bedrijven gevestigd met een aansluiting op het elektriciteitsnet.
De energiehub bestaat uit zes kavels. Op drie van deze kavels komen bedrijven die verhuizen vanuit het centrum van Alkmaar. Omdat zij onder hetzelfde onderstation blijven, mogen zij een deel van hun bestaande gecontracteerde vermogen meenemen.
Let op: doordat het kader van de ACM en het beleid van de netbeheerders continu in ontwikkeling zijn, kan dit in de huidige context anders werken.
De andere drie bedrijven krijgen een kleinverbruikaansluiting van maximaal 55 kW. Toch hebben ook zij straks voldoende stroom, omdat ze stroomverbruik afstemmen met de andere bedrijven in de hub via een collectieve batterij. De batterij heeft een eigen aansluiting nodig, omdat deze niet ‘achter de meter’ bij één van de bedrijven zit. Het was mogelijk om deze aansluiting te krijgen, omdat de batterij functioneert als congestieverzachter.
Maar hoe werkt dat in de praktijk? Als er géén netcongestie is, mogen de zes aangesloten bedrijven het totale beschikbare vermogen onderling verdelen, mits ze onder hun gecontracteerde transportvermogen blijven. Wordt er congestie afgekondigd, dan springt de batterij bij zodat de bedrijven hun processen kunnen voortzetten. Duurt de congestie langer? Dan moeten de bedrijven terugvallen op hun individuele, gegarandeerde vermogen.
Alle aansluitingen staan op naam van de gemeente, die eigenaar is van de batterij en het perceel. Dit wordt verhuurd aan de energiecoöperatie, die de energiehub beheert.
Techniek: EMS en fysieke afschakeling
De energiehub is technisch slim opgebouwd. Een collectief EMS van Emmett Green stuurt de collectieve batterij aan. Emmett Green is ook de Congestion Service Provider (CSP).
Dankzij slimme onderlinge afstemming en de batterij kunnen dus ook bedrijven met een laag gecontracteerd vermogen meer stroom gebruiken. Als het toch krap wordt, kan het EMS assets zoals laadpalen en vriescellen slim aansturen.
Is dat niet voldoende in tijden van congestie? Dan is daar als laatste optie een veiligheidsmechanisme voor geregeld:
“In dat geval kan het systeem via de compactstations (kleine transformatorhuisjes) tijdelijk bepaalde onderdelen fysiek afschakelen. Daarvoor is een indeling gemaakt tussen preferente en niet-preferente energiestromen. Alles is vooraf duidelijk onderling afgesproken en zorgvuldig uitgezocht, op basis van scenario’s en simulaties.”
Dit zorgt voor extra veiligheid in het systeem, maar is wel kostbaar: “De compactstations per deelnemer zijn kostbaar en vormen naast de batterij een groot deel van de projectkosten. Als bedrijven hun installaties via software aan kunnen sturen, dan kan dat veel kosten besparen. Dan optimaliseren we deze namelijk in het collectieve EMS,” aldus Cees Groot.
Status en aankomende mijlpalen
De energiehub is inmiddels operationeel. De voorbereidingen zijn gestart om volgend jaar, zodra alle bedrijven gevestigd zijn op het terrein, volledig van start te gaan. Alle compactstations zijn geplaatst, en er loopt al stroom door de kabels. Ook de batterij is in november 2025 geplaatst.
In januari 2026 start de aansluiting van de nog te vestigen bedrijven. Maar ook daarna blijft de hub doorontwikkelen. Mogelijk sluiten later nog meer bedrijven zich aan. “Ook ligt er in de toekomst een enorme kans om de energiehub via het bovenliggende schakelstation uit te breiden op meerdere middenspanningskabels. Dit kan een oplossing bieden voor congestie in een groter voedingsgebied. Dat is nieuw in Nederland”, aldus Cees Groot.
Gemeente als aanjager en investeerder
De gemeente Alkmaar speelde een uitzonderlijke rol in het ontstaan en de realisatie van de energiehub Boekelermeer. Vanuit de wens om bedrijven uit de binnenstad te verplaatsen om ruimte te maken voor woningbouw nam de gemeente het initiatief. Ze investeerde ruim 2 miljoen euro in het project. De Reformer-subsidie gaf daarbij een belangrijke steun in de rug, maar de rest van de kosten betaalde de gemeente zelf.
In Boekelermeer was alles al geregeld voordat de bedrijven hun kavels kochten. Dat maakte het proces eenvoudiger én sneller dan bij veel andere energiehubs. Daar moeten bedrijven namelijk vaak vanaf het begin al gezamenlijk investeren. De bedrijven in Boekelermeer waren wel al eerder betrokken, bijvoorbeeld bij het bepalen van hun verwachte energieprofiel, maar hun financiële en organisatorische rol start pas vanaf de daadwerkelijke aankoop van de kavel en vestiging in Boekelermeer.
Volgens Peter van Schaik is het in zo’n project met nieuwe kavels het overzichtelijkste voor bedrijven om ze alleen op gerichte momenten te betrekken:
“Aan het begin van het proces verzamel je de benodigde informatie bij de bedrijven, bijvoorbeeld over de verwachte vermogens. Vervolgens kan het contact langere tijd minder intensief zijn, tot de opleveringsfase. Net als in de woningbouw.”
Lessen: van techniek tot politiek
Dit project leverde waardevolle inzichten op:
Gemeentelijke regie als versneller
De gemeente heeft in dit project een specifiek belang, omdat woningbouw belemmerd werd. Daarom vervullen ze een proactieve rol, zorgen ze voor financiering en zorgen ze dat bedrijven kunnen verhuizen. Zo werd het project niet afhankelijk van de onderlinge samenwerking van bedrijven. Dit maakte het mogelijk om snel te schakelen en stappen te zetten.
Een concreet plan zet alles in beweging
Door concrete plannen te maken, kan het balletje snel gaan rollen. In het geval van energiehub Boekelermeer zorgden de gesprekken over het private net ervoor dat de gezamenlijke noodzaak helder werd en dat alle partijen aan tafel zaten. Ook zorgde dit voor gezamenlijke financiering. Zo was er al veel voorwerk gedaan toen de oplossing met de groeps-CBC in beeld kwam.
Intentieovereenkomst als beschermde ruimte
Een vroege intentieovereenkomst tussen de gemeente, netbeheerder en bedrijven bood een veilige omgeving om gezamenlijk te verkennen wat mogelijk was. Dankzij onderlinge geheimhouding kon iedereen technische en juridische vraagstukken open bespreken en oplossen. Dit zorgde voor vertrouwen en ruimte om te experimenteren. Dat bleek essentieel in een project met zoveel onzekerheden.
Beheer van assets
Bij het beheer van een collectieve asset komt veel kijken. Denk aan verzekeringen, monitoring, en beveiliging. Hoewel de gemeente kartrekker van het project was en financierde, kon ze de batterij niet beheren. De oplossing was uiteindelijk om de coöperatie het beheer te laten doen. Het leerpunt? Het is verstandig om daar vooraf over na te denken.
“Er komt veel kijken bij het beheer van een collectieve asset. Spreek van tevoren duidelijk af wie dit kan doen.”
Communicatie met bedrijven
Een energiehub is technisch complex, met termen als EMS, CSP en groeps-CBC. Dat is lastig over te brengen aan bedrijven. Leg daarom vooraf goed uit wat ieders rechten en verantwoordelijkheden zijn. Deel niet te veel technische details die verwarring kunnen veroorzaken. Heldere communicatie voorkomt misverstanden en weerstand.
Contracten en standaardisatie
Bedrijven kregen meerdere contracten: een ATO, een CBC en een groepscontract. Elk contract bevat een klein deel van de informatie. Dit leidde tot verwarring en extra juridische kosten. De oproep vanuit het project richting netbeheerders is dan ook duidelijk:
“Zorg voor standaardisatie en betere aansluiting tussen contractvormen, zodat bedrijven begrijpen waar ze voor tekenen.”
Een voorbeeld voor andere gemeenten
Boekelermeer laat zien dat een energiehub meer is dan een technische oplossing. Het is een strategisch instrument voor ruimtelijke ontwikkeling. De combinatie van gemeentelijke regie, technische innovatie en samenwerking met netbeheerder en bedrijven maakt dit project tot een inspirerend voorbeeld.
